کارگاه های ساختمانی

بطورکلی به فاضلابی که در نتیجه استفاده انسان از آب برای مصارف بهداشتی تولید می­شود، فاضلاب بهداشتی  می­گویند. از آنجا که این فاضلاب در اثر فعالیت­های انسانی تولید می­گردد، گاهی به آن فاضلاب انسانی نیز گفته می­شود. سرویس­های بهداشتی، استحمام، شستشوی ظروف، شستشوی سطوح و لباسشویی عمده­ترین فعالیت­هایی هستند که به تولید فاضلاب بهداشتی-انسانی منجر می­شوند.

به منظور اجرای عملیات عمرانی و ساختمانی معمولا یک کارگاه موقت در مجاورت محل اجرای پروژه برپا می­شود. این کارگاه امکانات لازم برای اسکان و فعالیت کارگران و دیگر پرسنل را فراهم می­نماید. در این کارگاه­ها گاهی به دلایل زیر نیاز به تصفیه فاضلاب آنها وجود دارد. برخی از این دلایل عبارتند از:

1- عدم امکان حفر چاه جذبی به سبب جذب نامناسب خاک

2- وجود کارگاه در خارج از محدوده خدمات شهری

3- عدم احداث شبکه جمع آوری فاضلاب شهری در محل کارگاه

4- مقررات و ضوابط زیست محیطی شهرداری یا دیگر سازمان­های مرتبط

4- محدودیت منابع آب و لزوم استفاده از پساب تصفیه شده برای دیگر مصارف کارگاهی

در کارگاه­های ساختمانی اصلی­ترین منابع تولید کننده فاضلاب سرویس­های بهداشتی و حمام و فاضلاب ناشی از شستشوی ظروف غذای کارگران و پرسنل است. البته در برخی کارگاه­های ساختمانی که مجهز به آشپزخانه هستند، مقداری فاضلاب ناشی از آشپزخانه و شستشوی ظروف پخت غذا نیز به آن افزوده می­شود.

با توجه به حجم فاضلاب این ساختمان­ها که معمولا کمتر از 50 مترمکعب در شبانه روز است و همچنین موقتی بودن آنها، بهترین گزینه برای تصفیه این فاضلاب­ها استفاده از پکیج­های فلزی تصفیه فاضلاب بهداشتی-انسانی می­باشد.

فرآیند مورد استفاده در این پکیج­ها ((لجن فعال با هوادهی گسترده)) یا ((SBR)) می­باشد.

5-1-1- حجم فاضلاب

حجم فاضلاب بهداشتی-انسانی کارگاه­های ساختمانی بستگی مستقیمی به تعداد پرسنل تحت پوشش دارد. در کارگاه­های ساختمانی معمولا برای تعیین حجم فاضلاب بهداشتی-انسانی تعداد پرسنل را در مقدار سرانه تولید فاضلاب آنها ضرب می نمایند. در جدول 5-1 سرانه تولید فاضلاب در کارگاه­های ساختمانی آمده است.

جدول5-1: سرانه تولید فاضلاب بهداشتی – انسانی کارگاه­های ساختمانی در ایران

بطور مثال اگر یک کارگاه ساختمانی دارای 120 نفر کارگر با 8 ساعت کاری که در کارگاه اقامت 24 ساعته ندارند، 45 نفر کارگر که بطور 24 ساعته در کارگاه اقامت دارند، 18 نفر مهندس و پرسنل اداری با 8 ساعت کاری و 4 نگهبان 24 ساعته باشد، حجم فاضلاب بصورت ذیل محاسبه می­شود. در این کارگاه 20 درصد از کارگران 8 ساعته و 70 درصد کارگران 24 ساعته از حمام استفاده کرده و همچنین غذای کلیه پرسنل در کارگاه تهیه می­شود.

بنابراین با توجه به ظرفیت استاندارد پکیج­ها فلزی، استفاده از یک پکیج به ظرفیت 20 مترمکعب در شبانه روز پیشنهاد می­شود.

5-1-2- کیفیت فاضلاب

مواد خارجی که طی فعالیت­های انسانی وارد آب می­شود،  تعیین کننده کیفیت فاضلاب بهداشتی هستند. از آنجا که ماهیت فعالیت­های بهداشتی-انسانی نه تنها در کشور ما بلکه در دیگر کشورهای جهان نیز تقریباً ثابت است لذا نوع مواد خارجی آلاینده­ای که وارد آب مصرفی می­شوند در محدوده مشخصی قرار دارند.

اما چون حجم مصرفی آب در این فعالیت­ها بسته به سطح فرهنگ استفاده از آب و امکانات بهداشتی متفاوت است، غلظت موادآلاینده در فاضلاب در نقاط مختلف تغییر می­کند. به عبارت دیگر هرچه مصرف آب بیشتر باشد غلظت آلاینده­ها در فاضلاب کمتر خواهد بود. در جدول 5-2 آنالیز نمونه­وار كيفيت فاضلاب‌هاي بهداشتي کارگاه­های ساختمانی كشور ما آمده است.

جدول5-2 : آناليز نمونه‌واركيفيتفاضلاب‌هاي بهداشتي-انسانی کارگاه­های ساختمانی

5-1-3- فرآیند تصفیه فاضلاب

انتخاب فرآیند تصفیه یکی از مهمترین بخش­های طراحی یک سیستم تصفیه فاضلاب می­باشد که هرگونه اشتباه در آن باعث هدررفت هزینه­های مالی و زمانی انجام شده می­شود. مهمترین عوامل موثر در انتخاب فرآیند تصفیه عبارتند از:

1- حجم فاضلاب

2- غلظت هریک از آلاینده­ها به خصوص دو شاخص مهم BOD₅و COD

3- نسبت BOD₅به COD

4- راندمان مورد نیاز جهت تصفیه

5- سهولت راهبری و بهره­برداری از سیستم

6- نوسانات کیفی و کمی در تولید فاضلاب

7- هزینه راهبری و بهره برداری از سیستم

بخش عمده­اي از آلاينده­هاي فاضلاب‌هاي بهداشتي را موادآلي تشكيل مي­دهند كه توسط ميكروارگانيسم­ها قابل تجزيه مي­باشند. بطوركلي تجربيات عملي و دانش تصفيه نشان داده است كه وقتی نسبت BOD₅به COD  بيش از 50/0 باشد، استفاده از روشهاي بيولوژيكي تصفية فاضلاب با توجه به كارايي بالاي آنها اولويت دارد. اين درحالي است كه اين نسبت در فاضلاب‌هاي بهداشتي در محدودة 70/0 – 65/0 قراردارد كه نشان از قابليت بسيارخوب آنها براي تصفية بيولوژيكي است. چون غلظت BOD₅ فاضلاب­های بهداشتی کمتر از 1000 میلیگرم در لیتر است، استفاده از فرآیندهای بی­­هوازی که در غلظت­های بالا کارایی دارند، تأثیر قابل توجهی در فرآیند  تصفیه نداشته و بهتر است که برای دستیابی به یک سیستم تصفیه کارا و کم­هزینه ­از فرآیندهای هوازی بیولوژیکی برای تصفیه این نوع فاضلاب­ها استفاده نمود.

از آنجائیکه بخشی از مواد آلاینده فاضلاب بصورت معلق بوده و قابلیت ته­نشینی دارند، لذا به منظور کاهش بار وارده بر سیستم هوازی بهتر است که از یک سپتیک تانک قبل از واحد هوازی استفاده نمود. بدین ترتیب بخش عمده­ای از ذرات معلق طی فرآیند ته­نشینی و شناوری بصورت فیزیکی و با هزینه کمتر و سهولت بیشتر از فاضلاب جدا می­شوند. به علاوه وجود شرایط مناسب برای رشد برخی باکتری­ها و میکروارگانیسم­ها در لجن تجمع یافته و ته­نشین شده در سپتیک تانک، باعث انجام برخی فرآیندهای بیولوژیکی در تصفیه فاضلاب شده بطوریکه راندمان سپتیک تانک در تصفیه فاضلاب­های بهداشتی معمولاً به 30-10 درصد می­رسد. معمولاً از مخزن دوم سپتیک تانک نیز برای پمپاژ فاضلاب به مخزن هوادهی سیستم تصفیه بیولوژیکی استفاده می­شود.

چون باکتری­ها و میکروارگانیسم­ها مهمترین عوامل در تصفیه این نوع فاضلاب هستند، لذا همواره بخشی از آنها از واحد ته­نشینی ثانویه خارج شده و همراه با پساب از سیستم بیرون می­روند. به منظور جلوگیری از بروز هرگونه مشکل ناشی از آنها در اغلب موارد از یک سیستم گندزدایی (ضدعفونی) برای حذف آنها استفاده می­شود.

در شکل 5-1 فرآیند کلی تصفیه فاضلاب­های بهداشتی نشان داده شده است.

شکل 5-1: نمای کلی فرآیند تصفیه فاضلاب­های بهداشتی-انسانی  کارگاه‌های ساختمانی